Tot begin 2018 was ik docent tekenen en CKV, ik gaf les aan examenkandidaten die tekenen in hun examenpakket hadden. Daarnaast gaf ik voornamelijk CKV aan bovenbouwklassen. CKV: Culturele en Kunstzinnige Vorming. Een van overheidswege verplicht vak, dat door scholen tot op zekere hoogte naar eigen inzicht ingevuld mag worden. De intentie is mooi: laat alle kinderen proeven aan kunst en cultuur. De praktijk is om vele redenen weerbarstiger. Een van die redenen is het slechte imago van het vak.
Een van de laatste opdrachten die ik aan mijn CKV-klassen gaf was een foto-opdracht. De opdracht heette: ‘Ik ben een..…’, waarbij de leerling vanuit het zicht/blikveld van een zelfgekozen object/dier/persoon moest fotograferen. Kader, standpunt, perspectief: hoe vertel je in een serie van vijf foto’s met wiens ogen jij kijkt? Wat zie je als je een mier bent? Een prullenbak? Een pak melk? Bij het presenteren van de foto’s moest de klas raden naar wat of wie we keken.
Er kwamen vooral veel honden langs. Foto’s van drinkbakken, kluiven en ballen, een blik op de bank vanuit een laag standpunt. Als goede tweede: pennen. Ettelijke foto’s genomen vanuit etuis en met zicht op een schrift met aantekeningen. Of een schoolboek. Op één na, keken alle pennen naar een schrift met formules. Het boek waar de pen naast of op lag, was bijna steevast ‘Getal en Ruimte’; sinds jaar en dag het standaardwerk voor wiskunde op middelbare scholen. Ik heb dat boek vaker bij leerlingen op tafel zien liggen dan welk ander boek dan ook. Niet alleen bij de tekenles, ook bij CKV en ook bij alle klassen waar ik surveilleerde als de vakdocent (welk vak dan ook) uitgevallen was. Wiskunde Is Belangrijk. In elk geval voor het behalen van een diploma.
Samen met Nederlands en Engels is wiskunde een van de drie kernvakken. Het zijn de drie belangrijkste vakken, dus. Dat vind ik niet, dat heeft de overheid zo bedacht. Daarna volgen de keuzevakken, daarna de keuzevakken in het vrije deel (waaronder tekenen, mijn hoofdvak) en pas daar weer onder bungelen de vakken die meetellen in het combinatiecijfer (het voormalige handelingsdeel). CKV, maatschappijleer en het profielwerkstuk krijgen voortaan een cijfer, het gemiddelde daarvan komt op de cijferlijst en telt mee bij het eindexamen. Dat laatste is voor het eerst in jaren een wat steviger stok achter de deur bij het vak dat door een aanzienlijk deel van de leerlingen nog altijd gezien wordt als het vak ‘waar je niks aan hebt’. Aan mij en mijn collega’s de eer om deze leerlingen op andere gedachten te brengen. Dat lukt uiteindelijk over het algemeen best goed, maar de kern van het probleem zit natuurlijk niet bij onwillige leerlingen.
Een deel van het probleem zit in het feit dat we in Nederland (meer dan in veel andere Europese landen) extreem gericht zijn op het zo productief mogelijk maken van toekomstige werknemers en hen daarbij impliciet wijsmaken dat het ontwikkelen van creatieve vaardigheden ‘niks oplevert’.
Alsof creatieve vaardigheden alleen in te zetten zijn bij tekenen of handvaardigheid. Alsof cognitieve vaardigheden niet gebaat zijn bij ‘out of the box’ leren denken, alsof niet in zowat elke vacature dat ‘out of the box’ denken gevraagd wordt.
Er bestaan nagenoeg geen kinderen die niet graag tekenen, dansen, zingen of verhalen horen. Veel mensen gaan na hun pensioen -of in elk geval op latere leeftijd- alsnog als hobby tekenen, dansen, zingen of schrijven. Ergens tussen de puberteit en volwassenheid, gaat er kennelijk iets mis, verdwijnt zelfexpressie naar een onbelangrijke schemerzone en vergeten ook (onderwijs)beleidsmakers tijdelijk hoe belangrijk de balans tussen presteren en creëren is.
Heel vreemd eigenlijk, want de meeste peuters beginnen vanzelf met bijvoorbeeld tekenen. Het enige dat hoeft te gebeuren, is dat we op school leren dat tekenen -net als wiskunde- eenvoudigweg een vaardigheid is, die door oefening vanzelf verbetert. Dat we niet allemaal een Picasso of Delacroix hoeven te zijn, zoals we ook niet allemaal Einstein kunnen zijn.
De dochter van Howard Ikemoto (kunstenaar en kunstdocent) vatte het ooit kernachtig samen:
‘When my daughter was about seven years old, she asked me one day what I did at work. I told her I worked at the college – that my job was to teach people how to draw. She stared back at me, incredulous, and said, “You mean they forget?”’
– Howard Ikemoto
Heerlijk, die reactie van het kind💜
🙂
Heb je er wel eens over nagedacht bij wie de auteursrechten liggen van die foto-opdracht? ;-)))
Hahaha. 😘
Hee Hanneke, wat een mooi stuk..en o zo waar! Ik kijk ernaar uit meer van je te lezen. Groetjes, Annelies
Hee Annelies, dank je wel! En leuk om van je te horen 🙂