door Hanneke van Dongen

De bloemenzee bij de ingang van de TEFAF is overdadig als altijd. De wetenschap dat al die pracht herhaaldelijk ververst wordt gedurende TEFAF wringt een beetje. Bloemen die thuis nog een week in de vaas zouden staan, gaan zonder pardon de kliko in voor ze zelfs maar kunnen neigen naar verleppen. Vanitas mag alleen in de kunstwerken getoond worden, niet in het decor van de prestigieuze kunstbeurs.

Om van de werken op de TEFAF te kunnen genieten, vaak werken die niet eerder openbaar getoond werden, is het zaak morele bezwaren tegen exorbitante luxe even uit te schakelen. Want laten we eerlijk zijn: wie gaat er nu naar de TEFAF enkel en alleen voor de kunst? De bloemen, de deftige mensen in dure kleren, de oude en nieuwe rijken; TEFAF is een totaalplaatje van kijken en bekeken worden en kosten noch moeite worden gespaard, zowel door de organisatie en standhouders als door hun publiek.

ZwartGoud besluit dit jaar eens uit de comfortzone van de moderne kunst te gaan en slaat rechtsaf, richting antiek en juwelen. Alle kleuren van de regenboog komen glinsterend uit de vitrinekasten van de eerste stand. Epoque Fine Jewels is een gerenommeerde zaak in antieke juwelen en edelstenen. Al snel blijkt de eigenares, Patricia de Wit, veel meer te zijn dan een juwelier.

Kunstwetenschapper, edelsteenkundige en diamantexpert De Wit heeft het druk op de laatste dag van de TEFAF, het spijt haar dat ze niet meer tijd heeft om te vertellen over de plaats van de edelsmeedkunst in de kunstgeschiedenis. Ze wijst op het pronkstuk van de zaak: een Art Nouveau corsageketting, gemaakt door Georges Fouquet en Alphonse Mucha. Mucha was een Tsjechisch grafisch ontwerper, die bekend werd om de manier waarop hij de Art Nouveau vormgaf. Fouquet, in zijn tijd een van de meest beroemde juweliers in Parijs, ging een nauwe samenwerking aan met Mucha waarbij de nadruk kwam te liggen op het ontwerp als concept. Het materiaal werd niet meer gekozen vanwege de marktwaarde maar vanwege de esthetische bijdrage aan het geheel. De samenwerking tussen Mucha en Fouquet resulteerde onder anderen in de corsageketting, ontworpen voor de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs.

In de stand van H. Blairman and Sons LTD staat Martin Levy, vertegenwoordiger van de vierde generatie van de in 1884 gestarte familiezaak in kunst en antiek uit de achttiende en negentiende eeuw. De combinatie van stijlperiodes is verrassend: een stoel met ambachtelijk gedraaide poten uit de Arts & Crafts periode staat naast een stoel in de strakke stijl van Mackintosh. Tegen een wand een negentiende-eeuwse Franse tafel, daarboven een schilderij waarop een vrouw een lange rij mensen onthaalt. Martin Levy: “Dat schilderij hangt daar niet voor niets. Het staat symbool voor de gastvrijheid van Engeland, lang geleden. Alle volkeren worden met open armen ontvangen. It is my secret political statement, it’s an anti-Brexit painting.”

Levy vertelt verder over hoe de keuze voor de meubelen en kunst die hij verkoopt evenzeer bepaald wordt door intuïtie als door het al dan niet perfect passen in een bepaalde periode of stijl. Dat is te zien: op het eerste gezicht doet de mix van verschillende stijlen aan als de bonte verzameling in een kringloopwinkel, zij het in een heel dure en gestileerde variant. Maar elk stuk ademt hetzelfde uit: vakmanschap en authenticiteit. De andere stands zijn wat minder gevarieerd maar ook daar komen verschillende tijden en culturen bij elkaar alsof er nooit oceanen, oorlogen of andere obstakels waren.

Al die stijlen en periodes, uit verschillende landen, in de tijd van Brexit, Trump en Erdogan. Is er een taak weggelegd voor de kunsthandelaren op dit gebied? Levy: “Yes, of course arts are important for the world. Arts are pro-globalization.”

In de stand van Gallo Fine Art geeft een praktisch belichtingsprobleem een nieuwe betekenis aan een antiek werk. Een keramieken lijst van ruim een meter doorsnee, bestaande uit losse delen met bloemen, fruit en dieren, wordt van binnenuit verlicht met hemelsblauwe leds. De plaatsing van de leds geeft een weerschijn die wolken op de muur maakt, zodat de lijst lijkt te verwijzen naar trompe-l’oeuils zoals in plafondschilderingen van kathedralen. Matia Casati: “We hingen de lijst eerst zonder meer op, maar dat werkte niet vanwege de belichting die we voor andere werken nodig hadden. Er vielen vervelende schaduwen op en naast de lijst. We hebben vanalles geprobeerd tot we besloten een paar stappen verder te gaan en het werk zodanig te belichten dat er geen afleiding meer mogelijk was van omringend licht.” De oplossing met moderne LED-verlichting is een gewaagde manier om antiek te presenteren. Matia Casati besluit: “If you don’t have problems, you don’t get creative.”