Wat hebben de bidsprinkhaangaasvlieg, Marions vluchtloze mot en de bochelcicade met elkaar gemeen? Net als de andere insecten in Microsculpture zijn het allemaal modellen. Daarnaast hebben ze allen de combinatie van een fascinerend uiterlijk en een goed verhaal. Tot 21 april 2019 hangen in het Natuurhistorisch Museum in Maastricht metershoge foto’s van insecten, microscopisch gefotografeerd met minutieuze belichting en scherpstelling. Het resultaat is zonder meer indrukwekkend. Tijdens de preview wordt fotograaf Levon Biss door bioloog Roy Erkens geïnterviewd over zijn werk.

Praten over fotografische technieken wordt al snel een wedstrijdje vérpissen: wie heeft de duurste camera, het meest lichtechte objectief, de beste skills bij nabewerking? Zo niet Levon Biss, die zonder valse bescheidenheid met beheerste passie praat over zijn monnikenwerk. Biss maakt gebruik van een zelfgebouwde installatie die precies doet wat hij wil: per klein deel van een millimeter een segment zoals een pootje, een oog of een voelspriet van een insect fotograferen met een microscopische lens. Elk lichaamsdeeltje wordt apart belicht, per fractie van een millimeter gefotografeerd en per klik handmatig scherpgesteld.

De kenners weten wat een hels karwei dat is met een minimale scherptediepte die nu eenmaal hoort bij macro-fotografie. De vele duizenden foto’s die hij zo van een enkel insect maakt, bevatten allemaal maar een klein perfect scherp gebied. Al die strookjes scherp beeld worden vervolgens digitaal aan elkaar gepuzzeld, waarna een retouche volgt om de ettelijke strookjes foto mooi in elkaar over te laten vloeien. Al met al is het vastleggen van een enkel insect een klus van vier weken. En dan zijn er nog de insecten die ‘het’ uiteindelijk niet blijken te hebben, in de eindmontage. De duizenden bestanden verdwijnen dan zonder pardon in de prullenbak. Levon Biss doet geen concessies.

Biss was jaren sportfotograaf, tot de verveling toesloeg. Een andere plek, wisselende poppetjes, maar steeds vaker vergelijkbare momenten en bewegingen: het werd tijd voor wat anders. Dat werd de samenwerking met een entomoloog van de universiteit van Oxford. De universiteit heeft een enorme collectie insecten, Biss begon ze te fotograferen met zijn zelfgebouwde installatie. De samenwerking bleek een succes, uiteindelijk mocht Biss zelfs een kever mee naar huis nemen die door Alfred Russel Wallace geconserveerd en door collega Charles Darwin gelabeld was. Biss vervoerde het gedroogde diertje in een doosje op zijn motor. En bracht het onbeschadigd terug, nadat hij het digitaal vereeuwigd had met zijn microscopische fotografietechniek.

Of Biss nooit overwogen heeft zijn foto’s met ‘echte’ apparatuur te maken, in plaats van met zijn zelfgebouwde installatie? Biss lacht. Ooit kreeg hij van Zeiss een peperdure installatie in bruikleen. De kwaliteit bleek “nowhere near” zijn eigengemaakte opstelling. Biss is een nerd op fotografisch gebied, zoveel is duidelijk. Het resultaat van dit streven naar technische perfectie, samen met de fascinatie voor insecten, levert wonderschone werken op waarbij ongekende details zichtbaar worden. De details waren eerder wel zichtbaar onder microscopen, maar niet eerder weren insecten van boven tot onder, van links naar rechts, in één geheel zo haarscherp en gedetailleerd in beeld gebracht.

Erkens vraagt Biss waar hij een foto zou willen hangen als hij mocht kiezen: waar dan ook ter wereld en op elk gewenst formaat. Na even nadenken: “Buckingham Palace, een meter of negen groot.”
En welk insect zou hij daar dan willen hangen?
“Een kakkerlak.”

Biss maakt zich – net als de wetenschappers waarmee hij werkt – zorgen over het wereldwijd snel slinken van de aantallen insecten. Maakt hij de foto’s met een missie? Biss laat er geen misverstand over bestaan: hij fotografeert de insecten puur, enkel en alleen omdat hij dat wil, voor zijn eigen plezier. Maar al is het niet zijn directe bedoeling: hij hoopt wel dat zijn werk zal bijdragen aan bewustwording. Biss: “Ik ben normaal. Ik maak dingen die ik mooi vind, dus is er een gerede kans dat meer mensen mijn werk mooi vinden.” De foto’s zijn meer dan “mooi”. Ze zijn overweldigend. Gaat dat zien.

Microsculpture, The Insect Photography Of Levon Biss (Natuurhistorisch Museum Maastricht t/m 21 april 2019)