door Hanneke van Dongen
“Alles is trilling.” “Het is begonnen toen ik een augurk op aluminiumfolie schilderde”. Zomaar twee uitspraken van twee studenten, uit de mooi vormgegeven catalogus met als titel: Hier Zouden Rozen Moeten Staan. De catalogus staat behalve met afbeeldingen, vol met mooie citaten en eigen teksten, een fraai naslagwerk voor ná de tentoonstelling. En die tentoonstelling is een preview van de eindexamen-expositie aan de Mafad, afkorting voor Maastricht Academy Of Fine Arts And Design, (kunstacademie, autonome afdeling).
Divers, heel divers. Dat is de eerste indruk van de dertien afgestudeerde kunstenaars lichting 2019. Na een tweede rondje en een paar gesprekken valt op hoe autonoom en tegelijk communicatief iedereen is en ook: zelfbewust zonder egotripperij.
Dit zijn eerste indrukken en het gaat natuurlijk om het werk zelf, maar bij autonome kunst ontstaat dat werk toch eerst en vooral vanuit de maker. De makers van dit jaar lijken unaniem besloten te hebben de maatschappelijke protestkunst te rug toe te keren. Gelukkig betekent dit niet dat teruggegrepen wordt op ‘mooie’ kunst, al is er veel moois te zien, horen, ruiken en proeven.
Voor het eerst in jaren lijkt er een balans gevonden tussen (de eigen plaats in) deze maatschappij en een verlangen vanuit én samen met die maatschappij vooruit te kijken. Er wordt volop geregistreerd, geïnterpreteerd en geëxperimenteerd, maar nergens met een opgestoken vingertje.
De interpretatie begint deze keer bij het Stuersgebouw zelf: de plattegrond van de tentoonstelling is een kopie van de originele bestektekeningen en door het hele gebouw heen zijn door Laura Hogeweg deuren weggehaald of opengezet, gaten in muren gezaagd, of voorzetwanden verwijderd. Het oude gebouw komt hier en daar ongeschonden tevoorschijn, van vergeeld behang tot de bijzondere achterwand van een haard. Dit kijkje ‘onder de huid’ van dit fraaie pand alleen al is meer dan de moeite waard.
Bij het werk van Annemarie Caenen krijgt de bezoeker een concrete uitnodiging met spelinstructies: Hoe ga je om met kunst? Vanuit een luie stoel krijg je beelden voorgeschoteld terwijl je mag proeven van een aantal chocolaatjes met verrassende inhoud. Welke associaties heb je bij de smaken die je proeft? Hoe rijmen die associaties met de filmpjes die je intussen bekijkt?
En wat is er met het meestal lege en troosteloze binnenplein van het Stuersgebouw gebeurd? Er staan grote gevlochten bogen met klimplanten, om de eenzame boom is een forse border gemaakt die vol groen staat. In de aangrenzende ruimte (normaliter het theorielokaal) ligt een grote cirkel van schapenwol, maar binnen toe vervlochten. Aan de rand van de cirkel hangt een jas van een oude deken, lichtgeel met lichtgroen. Zo’n deken die als je ‘m voelt, meteen een tijdreisje oplevert, met kriebels en al. Aan de muur een enorme print van een verontruste mail van de ‘Projectleider Locatiediensten’, die erop aandringt dat dat schaap op de binnenplaats die dag toch écht verdwenen moet zijn. Vera Gotwalt vertelt lachend dat haar project inderdaad “een beetje uit de hand gelopen is”. Er is nog volop discussie over de tijdelijkheid van haar Binnentuin van Kairos, niet iedereen wil dat al dat mooie groen na de expositie weer verdwijnt, zeker nu het volop aan het groeien en bloeien is. Gotwalt straalt een enorm enthousiasme uit als ze vertelt over haar werk, maar houdt het inhoudelijk liever summier: “Als ik teveel vertel, maak ik het zo plat. Ik heb het hele jaar gesprekken gehad over mijn keuzes en de betekenis van die keuzes, nu is het wat het is en laat ik de kijker liever zelf ervaren dan dat ik alles invul.”
Intussen begint een performance van Kim Gromoll. Gromoll is zelf nergens te zien, het publiek wordt naar een lege ruimte geleid. Het enige dat in die ruimte opvalt, is een strak rond gat in het plafond, ongeveer 15 centimeter in doorsnee.
Plots dwarrelt uit dat gat een veertje. En nog één. En een paar tegelijk. Er volgt een hele serie veertjes en veren, steeds in groepjes van een andere kleur, vorm en grootte. Het resultaat is even poëtisch als humoristisch: na een paar zacht zwevende rode donsjes suizen plots een paar flinke zwarte veren met de schacht naar beneden bijna als pijlen naar de grond. Andere veertjes komen dan weer als in een tekenfilm traag schommelend naar beneden: prachtig en fascinerend.
Er zijn meer performances: Nowah Kater (van hem is de uitspraak “Alles is trilling”) heeft twee geluidsinstallaties gebouwd waarmee hij hypnotiserende abstracte symfonieën maakt. In de grote zaal beneden worden oordopjes bijgeleverd, uit de grote pvc-buizen komt dan ook een behoorlijk geweld aan suizen, hard zoemen, donker fluiten en andere niet te definiëren geluiden die samen evengoed een harmonieus geheel vormen. Een uurtje later, boven in een kleine ruimte, zijn oordopjes overbodig. Schoenen uit, op een kussentje zitten en luisteren (met het verzoek na afloop niet te applaudisseren, omdat dat wat heftig kan zijn). Iedereen ontspant en soest gaandeweg een beetje weg op bijna spirituele klanken uit zelfgebouwde machines. De sessie eindigt met een -zo klinkt het althans- enórme regenbui: daarna blijft het zeker een minuut muisstil, tot Nowah Kater zachtjes “Dankjewel” zegt. Kater maakte voor in de catalogus een serie geluiden die met een paar telefoons af te spelen zijn: via een QR-code kom je bij een fragment op YouTube. Als een paar mensen een fragment aanklikken, kunnen zij samen spelen met de geluiden.
Naast de ruimte van Nowah zwemmen twee vissen, een oranje en een zwarte, in een aquarium dat is omgetoverd tot een kleurige badkamer, met alles erop en eraan. Er is zelfs een piepklein beeldscherm in de ruimte, waarop een film te zien is.. van een aquarium. Lijkt het nou maar zo, of blijft de oranje vis zo nu en dan even voor de spiegel in de badkamer hangen om naar zichzelf te kijken? Lola Safari vertelt over de tegenstrijdigheden van het leven als millennial. Hoe kan het dat we allemaal zo ongelukkig zijn terwijl we alles hebben wat ons hartje begeert? Zijn we dan allemaal toch teveel verwend en over het paard getild door onze ouders die ons allemaal uniek, geweldig en onbegrensd getalenteerd vonden? In haar werk zocht ze lang naar een manier om belangrijke maatschappelijke thema’s aan te snijden maar uiteindelijk is ze daar van teruggekomen: “Ik breng liever een vrolijke noot en wat lucht en kleur in alle zwaarte om mij heen.” In de video-installatie, in de ruimte naast de utopische vissenkom, laat Lola Safari haar gedachten hardop horen. Er zijn beelden, begeleid door teksten die ze in de loop der tijd als losse zinnen opschreef. De uitspraken geven een mooi beeld van hoe de wereld er voor veel millenials uitziet.
Er is nog meer, veel meer. Teveel beschrijven zou jammer zijn van de ervaring voor wie nog gaat kijken: de tentoonstelling is nog tot en met zondag 7 juli te zien: eindexamen-expositie Maastricht Academy Of Fine Arts And Design.
En neem vooral even rustig de tijd voor het kleine kijkgat in de muur van de entreehal. Doe dit bij voorkeur bij vertrek, als je door alle andere indrukken wat zachter en opener bent dan toen je na een drukke dag binnenkwam.
gepubliceerd op ZwartGoud 06-07-19
Altijd leuk, de eindexamen exposities!
Dat jonge enthousiasme ook ❤️
Zeker! We hebben de wereld opnieuw uitgevonden. En so they did.