Soms kun je een boek cadeau krijgen, op voorwaarde dat je er een recensie over schrijft en deze online plaatst bij AKO, Bol.com etc. Deze keer de nieuwste van Joris Luyendijk: ‘HOOP’ (Maken Publishing).
Voor de online-recensie op andere platforms kortte ik de recensie wat in, hier de lange versie.
Honderd mensen vertellen in dit boek -meestal vanuit hun eigen vakgebied- over wat hen hoop geeft.
Opvallend is dat de meesten van hen hun hoop baseren op de mogelijkheden -meestal binnen hun eigen vakgebied- om de mensheid langer dan nu nog haalbaar lijkt op aarde te houden. Wetenschappers, grote bedrijven en ja, ook kunstenaars voelen kennelijk de verantwoordelijkheid om de mensheid in leven te houden. Wetenschappers doen dit door concrete onderzoeken naar het uitroeien van dodelijke ziektes, grote bedrijven door het zorgen voor een aangename levensstandaard voor iedereen en kunstenaars door het creëren van muziek of beelden waardoor mensen zich eventjes minder eenzaam voelen en meer met elkaar gaan communiceren. Daar helpt de vierde grote partij bij: de techbedrijven die de laatste jaren druk doende zijn alles en iedereen aan elkaar te knopen.
Dat komt goed uit, want nagenoeg elke specialist in ‘Hoop’ praat toch vooral vanaf zijn of haar eigen eilandje. Dat is niet erg: voor diepgang heb je nu eenmaal een beetje tunnelvisie nodig. Zonder focus kun je nergens in uitblinken, behalve in lanterfanten. Niemand in ‘Hoop’ vindt lanterfanten een goed idee, al propageert Bas van der Veldt verveling als ultieme verlichting. Van der Veldt is CEO van AFAS Software. Zijn hoop, dat we allemaal onze mobieltjes eens laten liggen en ‘verticaal gaan luieren’, klinkt bijna als een spijtbetuiging. Tegelijkertijd vertelt deze CEO dat al die technologieën er juist voor zullen zorgen dat we meer tijd zullen hebben om (liefst samen met anderen) te luieren.
Het wringt wel vaker tijdens het lezen van de honderd beschouwingen in dit boek: natuurlijk zijn zonnepanelen heel erg goed (denk ik, of heb ik me dat laten aanpraten?), het verslag van Roebyem Anders klinkt desondanks als het verhaal van een goeroe of reclameman. Maar is dat persé verdacht?
Door het boek heen sijpelt overigens een nauwelijks expliciet benoemd probleem van deze tijd: de westerse mens is van zijn geloof gevallen. En zonder dat houvast, is het voor velen lastig koers te houden. De markt is daar ooit handig op in gesprongen en maakte van de dolende westerse mens een vakkundig bestuurde consument, met alle gevolgen van dien. Die gevolgen moeten nu -en rap een beetje- worden teruggedraaid. Het probleem van de markt is dan ook ‘de mensen’ meekrijgen en overtuigen van de noodzaak om het roer fors om te gooien, zonder diezelfde mensen het gevoel te geven dat ze genaaid worden en weer moeten inleveren wat ze nog maar zo kort geleden tot hun beschikking kregen.
Er wordt kortom gezocht naar een nieuwe niet-materiële zingeving (naast de verdienmodellen) en het sleutelwoord lijkt te zijn: communicatie. Samenwerking, contact. En daar ligt meteen de gemiste kans van deze verzameling hoopvolle verhalen. Hoe leerzaam ook (ik weet nu meer over zonnepanelen, techbedrijven, dataverzameling en bultruggen dan voor ik dit boek las), dit boek is geschreven door mensen die vertrouwen hebben in succes. Die succes gevonden hebben. Op welk gebied dan ook. Dat geeft mij hoop: achter de schermen wordt door knappe koppen met focus keihard gewerkt aan het keren van het tij. Maar ik mis het verhaal van een dakloze, een vluchteling in Moria, een asielzoeker in een AZC, een bijstandsmoeder, een ouder persoon in een zorginstelling.. Wat geeft hen hoop? Zijn zij geïnteresseerd in de nieuwste technologieën om menselijk DNA te lezen? Hebben zij een boodschap aan het verdwijnen van insecten? Of minder opvallend: wat te denken van de overgrote meerderheid van de westerse bevolking die niet meer kan rondkomen van een fulltime baan en steeds bozer wordt? Gaat deze grote groep mensen dit boek lezen en daarna aan zelfreflectie doen zodat alles toch nog goedkomt? Ik denk het niet. Die groep mensen heeft wel wat anders aan het hoofd: daar moet toch echt eerst wat minder ongelijkwaardig mee omgesprongen worden door degenen die het om wat voor reden dan ook beter getroffen hebben qua status en inkomen. En dan heb ik het alleen nog maar over de westerse mensen.
Zoals Micha Wertheim zeer terecht aanhaalt: ‘Oplossingen zijn het probleem niet.’