door Hanneke van Dongen

Directeur Stijn Huijts laat er in de openingsspeech geen twijfel over bestaan: Ceramix is de grootste tentoonstelling ooit die volledig is gewijd aan keramiek. De tentoonstelling die is ontstaan uit een samenwerking met Cité de la Céramique (Sèvres) en la Maison Rouge (Parijs) zal daarna ook naar deze plaatsen doorreizen en toont meer dan tweehonderdvijftig kwalitatief hoogstaande werken uit de recente kunstgeschiedenis, afkomstig uit zowel musea als particuliere verzamelingen. Er komt een dia langs met een flinke reeks getallen die aan moet duiden wat een huzarenstuk het is geweest om deze expositie voor elkaar te krijgen. Maar wie de zalen in loopt heeft die cijfers niet nodig.

Gastconservatoren en kunsthistorici Camille Morineau en Lucia Pesapane hebben een hele verdieping van het museum tot hun beschikking gekregen om te laten zien hoe keramiek, na een eeuwenlang stempel als praktisch, functioneel of puur decoratief materiaal, zich in de loop van de afgelopen honderd jaar ontwikkeld heeft als volwaardige kunstvorm. Het onderzoek naar de geschiedenis van keramiek als autonoom medium valt samen met het twintigjarig bestaan van het Bonnefantenmuseum, dat gebouwd is op de plaats waar ooit de Société Céramique gevestigd was.

Alle reden voor Huijts om de conservatoren behoudens een maandelijks overleg carte blanche te geven voor de samenstelling van deze blockbuster. Stijn Huijts: “Deze tentoonstelling is organisch, bijna bij toeval ontstaan. De interesse van de beide kunsthistorica sloot behalve qua tijd en plaats aan op één van de koerswijzigingen die het Bonnefantenmuseum voor ogen heeft: we willen in de toekomst vaker van de gebaande paden treden en zogenaamde ‘secret canons’ laten zien.”

Met de verzameling werken die de gastcuratoren bijeen hebben weten te krijgen, wordt de boodschap poëtisch dan wel rauw, verstild of schreeuwend maar in elk geval luid en duidelijk gebracht: keramiek is de truttigheid al meer dan honderd jaar voorbij. Vreemd genoeg is er evenwel tot nu toe geen overzichtstentoonstelling geweest van wat kunstenaars als Gaugin, Picasso, Rodin en Miro, toch niet de minsten, gemaakt hebben in keramiek.

Lucio Fontana, bekend om zijn Concetto Spaziale (ruimtelijke concepten) waarbij hij schilderijen door middel van snedes of andere ruimtelijke ingrepen wilde ontdoen van hun tweedimensionale karakter, blijkt zijn beroemde gaten eerst in keramiek te hebben gemaakt. De fauvisten beschilderden niet alleen doek, maar ook vazen. Een groep Amerikaanse kunstenaars zette zich vanaf de jaren ’60 af tegen het abstract expressionisme met de zogenaamde ‘funk art’.

En zo is er voor de serieuze kunstliefhebber die zich niet eerder in keramiek verdiepte de ene na de andere verrassing die steeds weer de vraag oproept: “Waarom wist ik dit nog niet?” De hoeveelheid én diversiteit aan keramiek is na veel puzzelwerk onderverdeeld in een aantal segmenten, die ondanks de vele werken over het algemeen voldoende rust en houvast bieden. In elke zaal is een verzameling werk rond een bepaald thema te vinden; chronologisch, geografisch of kunsthistorisch ingedeeld, variërend van eind negentiende eeuw tot heden.

Naast de op zichzelf staande sculpturen die soms toch wel wat hutjemutje staan, zijn er ook enkele installaties in keramiek die gelukkig bijna allemaal wel de ruimte krijgen die ze nodig hebben. Ook hier een verrassing: Piet Stockmans is vooral bekend om zijn fragiele en tactiele serviesgoed maar blijkt daarnaast autonoom een serieus oeuvre te hebben. Zijn ’t Is De Wind uit 1985 bestaat uit 500 elementen van 10×30 cm elk, die luchtig als gewichtsloze papiertjes aan de muur lijken te plakken, alsof ze er door een achteloze bries tegenaan zijn geblazen. Pure poëzie in wit en babyblauw die versterkt wordt door de rauwe brokken terracotta aan de tegenoverliggende wand van Daniel Pontoreau, met de handboeien van Rachel Labastie kalmpjes als verontrustende verbinding tussen deze twee werken in.

En er is meer, veel meer. Te veel om in dit artikel op te sommen. En één ding lijkt duidelijk: Maastricht staat met deze tentoonstelling in één klap weer indrukwekkend op de kaart als keramiekstad. Zoals een bezoeker opmerkte: “Maastricht wil zich profileren als modestad, maar noem mij eens één groot modehuis dat hier ooit gevestigd is geweest?”

Ceramix – keramiek in de kunst van Rodin tot Schütte (Bonnefantenmuseum, Maastricht t/m 31 januari  2016)