Gepubliceerd in BBK magazine, februari 2018
Cultuur en politiek: het LKCA als bruggenbouwer.
Amateurkunsten en cultuur staan al een aantal jaren onder druk: draagvlak wordt in het huidige politieke klimaat steeds minder. Een artikel over het LKCA dat zich inzet om dit tij te keren.
Kunst/cultuur en de Nederlandse politiek leven sinds de forse bezuinigingen in 2011 vaak op gespannen voet. Niet alleen werd er hard gesnoeid in subsidies, daarbovenop zette Halbe Zijlstra met populistische opmerkingen in de media de hele culturele sector neer als geldverslindende onzin. In de jaren die volgden werd in de sector hard geknokt om de klappen zowel financieel als qua beeldvorming op te vangen. Musea en theaters hielden zich bezig met een andere manier van programmeren om het beeld als zouden zij met hun rug naar het publiek staan, om te buigen. Intussen, meer in de luwte, kreeg de amateurkunst ook het nodige voor de kiezen. Centra voor cultuureducatie verloren in veel gemeenten een aanzienlijk deel van hun subsidies en zagen zich genoodzaakt hogere cursusprijzen te gaan vragen, waardoor het hobbymatig uitoefenen van kunstzinnige en culturele activiteiten minder toegankelijk werd.
Intussen toont onderzoek na onderzoek aan dat kunst en cultuur van groot belang zijn voor de ontwikkeling van jongeren en als middel tot verbinding in een samenleving die steeds individualistischer en pluriformer wordt.
Hoe kan de kloof tussen enerzijds het duidelijk aantoonbare positieve effect van cultuurparticipatie en anderzijds de ambivalente houding van de politiek tegenover kunst en cultuur gedicht worden?In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 zijn verschillende organisaties actief om hun werk onder de aandacht te brengen. Op gebied van kunst en cultuur is dat bijvoorbeeld het LKCA, het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst.
Het LKCA initieert in samenwerking met verschillende partners een campagne om de politiek te bewegen cultuur weer hoger op de agenda te zetten. De slogan van deze campagne is ‘Cultuur deel je’. De oproep aan de lokale politiek in het kort (bron: http://www.lkca.nl/beleid/gemeenteraadsverkiezingen-2018): Zorg voor betaalbare, bereikbare en geschikte voorzieningen en accommodaties in uw gemeente. Stimuleer het maken, beleven en delen van cultuur.
Kort voor de zomervakantie van 2017 begon het LKCA een zoektocht naar manieren om een breder draagvlak binnen de politiek te krijgen voor hun missie: zorgen voor een gedegen kennismaking met cultuur voor iedereen, ongeacht achtergrond of afkomst. De kernboodschap die voor deze missie gecommuniceerd moet worden op gemeentelijk niveau bestaat uit drie hoofdpunten:
•Maak cultuur bereikbaar: investeer in een samenhangende culturele infrastructuur met een divers activiteitenaanbod in de directe leefomgeving van uw burgers;
•Verbind sectoren: integreer cultuurbeleid met sport-, onderwijs-, zorg-, armoede-, integratie-, economie-, ruimtelijk, jeugd-, ouderen- en welzijnsbeleid;
•Neem het voortouw: maak afspraken met onderwijs, opvang, peuterspeelzalen, wijk- en buurtcentra/dorpshuizen, en culturele ondernemers over voorzieningen en verantwoordelijkheden
De kernboodschap werd met opzet niet gedetailleerd ingevuld: er moet ruimte blijven om de boodschap aan te passen aan lokale en politieke context. Beleidsmedewerkers gaven aan dat de kloof tussen cultuur en overheid soms groot was en dat ondersteuning wenselijk was. Onder meer naar aanleiding van een debat tussen een aantal kamerleden en het culturele veld, werd duidelijk dat de culturele sector vooral behoefte had aan concrete handvatten: hoe bereik je de politiek op een positieve manier? Het idee van de campagne ‘Cultuur deel je’ werd geboren. Ondanks de erg krappe aanlooptijd naar de gemeenteraadsverkiezingen besloot LKCA er de schouders onder te zetten en al doende te ontwikkelen en leren; ook met het oog op toekomstige provinciale en landelijke campagnes. LKCA schakelde de hulp in van Hague, Bureau Public Affairs en organiseerde trainingsdagen voor geïnteresseerden uit het culturele werkveld, met name op het vlak van de amateurkunsten.
Josefiene Poll, specialist beleid bij LKCA vertelt over de opstart van de campagne: ‘Om onze boodschap over te brengen aan de politiek, zochten we allereerst campagnecoördinatoren die in hun eigen gemeente contacten met de politiek zouden kunnen leggen en onderhouden. De periode voor het werven van coördinatoren was niet optimaal, de trainingsdagen die we aanboden in samenwerking met Hague werden niet meteen druk bezocht. Inhoudelijk waren de trainingsdagen wel zeer waardevol, we leerden veel over mogelijke knelpunten.’ Samen met Hague ontwikkelde het LKCA voor de campagne een toolkit waarmee campagnecoördinatoren aan de slag konden gaan richting de politiek. De toolkit is een complete handleiding in politieke strategieën: wie benader je wanneer en waarom en hoe doe je dat zo effectief mogelijk? De cultuursector die strategisch en in politiek jargon aan de slag gaat met lobbyen: het idee is even wennen. Los daarvan: het stappenplan voor het opzetten van een goede campagne ziet er tamelijk tijdrovend uit. Schrikt de berg werk potentiële coördinatoren niet af?
Josefiene Poll: ‘Ja. Het opzetten van een campagne is veel werk en we hebben inmiddels geleerd dat het effect het grootst is als een campagne gedragen wordt door mensen die al actief zijn op het snijvlak tussen cultuur en politiek, zoals bijvoorbeeld directeuren van centra voor de kunsten. Zij kennen de taal van de politiek en hebben de connecties, dat scheelt een hoop zoeken. Sowieso is het opzetten van een campagne teveel werk om alleen te doen. Feedback van de coördinatoren die nu actief zijn gaf dat ook aan: men heeft het druk met eigen werk en er is behoefte aan meer samenwerking met andere organisaties. Vanaf nu is het zaak dat we verschillende organisaties de krachten laten bundelen, elkaar vinden op gezamenlijke belangen en zo meer invloed krijgen op de politiek, die we vervolgens óók bewust willen maken van de gedeelde belangen, zoals het positieve effect van kunst en cultuur in de openbare ruimte op de leefomgeving.’
En hoe zit het met vergoeding voor coördinatoren? Het zou natuurlijk prachtig zijn als kunstprofessionals hun verbeeldingskracht zouden aanwenden voor het overbrengen van hun boodschap aan de politiek, maar de meeste kunstprofessionals hebben hun handen vol om het hoofd boven water te houden. Josefiene Poll: ‘Dat is inderdaad een probleem, de vraag over vergoeding voor coördinatoren komt ook vaker uit de kunstsector zelf. Op dit moment zijn de overheidsmisddelen voor kunst en cultuur beperkt. Maar als we hier niet mee doorgaan, zal dat niet veranderen. En de bewustwording begint wel degelijk op gang te komen: er ontstaat meer aandacht voor samenwerking. In Den Haag is bijvoorbeeld op lokaal niveau al een goed debat geweest en in Heerde zijn rondetafelgesprekken geweest waarbij de verschillende partijen elkaar vonden in ideeën over (het belang van) cultuurparticipatie.’
Het LKCA onderkent dat het voor veel professionals in de kunst erg lastig is om naast de tijdrovende beroepspraktijk ook nog eens aan de slag te gaan met lobbyen op politiek niveau, zeker waar het gaat om het uitdragen van een boodschap die niet direct gericht is op de professionele kunsten. Evengoed: een breder draagvlak voor (het belang van) cultuur en cultuureducatie, zal ook een positief effect hebben op de beeldvorming rondom de beroepspraktijk van (beeldende) kunsten. Zo blijkt uit online-reacties op de boodschap van Cultuur deel je op de facebook-pagina van het LKCA, dat er nog steeds personen zijn die de kunstwereld benaderen alsof deze staatsvijand nummer één is.
De soms extreme publieke opinie, mede ingegeven door de neo-liberale populistische uitspraken richting kunstsector, is zo langzamerhand wel aan wat gefundeerde nuancering vanuit het werkveld toe. Om deze nuance te bewerkstelligen zal dat werkveld de eigen gelederen moeten sluiten en inzien dat álle uitingsvormen van kunst en cultuur, op elk niveau, hun oorsprong vinden in dezelfde menselijke drang tot creatieve (zelf)expressie.